αρχαία Μεγάλη Πόλις χρειάστηκε δέκα χρόνια για να επεκτείνει το μεγαλείο της βόρεια και νότια του ποταμού Ελισώνα.Τα προϊστορικά ταξίδια είναι συνήθως συναρπαστικά και για τον επισκέπτη της Μεγαλόπολης αποκαλύπτουν ένα παρελθόν που βάζει τη φαντασία σε περιπέτειες. Οχι ότι η αρχαία και η νεότερη ιστορία της υστερούν σε πλοκή και αποδείξεις ότι ο τόπος αυτός υπήρξε πάντα σημαντικός και ωραίος.
Για αρχή ας πούμε μόνο ότι πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια εδώ που σήμερα αντικρίζεις τον εύφορο κάμπο υπήρξε μια απέραντη λίμνη με μήκος είκοσι δύο χιλιόμετρα και πλάτος δέκα. Το χώμα που πατάς κάτω από τις δρύες ήταν πυθμένας καλυμμένος με υδρόβια φυτά και στις πλαγιές των βουνών που υψώνονται τριγύρω αλώνιζαν θαυμαστά σπονδυλωτά και ογκώδη τετράποδα με προβοσκίδες που τρέφονταν από τα πανύψηλα δέντρα.
Πώς το γνωρίζουμε; Αρχικά στις παλαιοντολογικές ανασκαφές το 1902 βρέθηκε ένας χαβλιόδοντας στο Ισωμα Καρυών και δεκαετίες αργότερα, το 1959, ήρθαν στο φως δύο τόνοι απολιθωμένων οστών από ελέφαντες, ρινόκερους, ιπποπόταμους και πολλά ακόμα τροπικά θηλαστικά που βασίλευαν στην περιοχή και τα γειτονικά χωριά. Δυσκολεύεστε να το κάνετε εικόνα; Περάστε μια βόλτα από το Μουσείο Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου, τηλ. 210 7274086, 210 7274202, http://paleo-museum.uoa.gr) για να δείτε τα πιο εντυπωσιακά από όλα αυτά στη μόνιμη έκθεση.
Επιστροφή στην προϊστορική λίμνη λοιπόν, όπου 100.000 χρόνια παλιότερα, τα νερά άρχισαν σταδιακά να εγκαταλείπουν τη λεκάνη μέσα από τα στενά της Καρύταινας, δημιούργησαν την κοίτη του Αλφειού και τελικά βρήκαν διέξοδο στο Ιόνιο. Η λίμνη μεταμορφώθηκε σε έλος και στη διάρκεια των χιλιάδων χρόνων που ακολούθησαν η οργανική ύλη από υδρόβια χλωρίδα, δέντρα, φυτά και ζώα που θάφτηκαν στον πυθμένα εξανθρακώθηκαν δημιουργώντας ένα έδαφος πλούσιο σε κοιτάσματα λιγνίτη.
Είναι το πλουσιότερο της χώρας μετά από αυτό της Πτολεμαΐδας και για την αξιοποίησή του δημιουργήθηκαν από τη δεκαετία του 60 τέσσερις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Μεγαλόπολη.
Από τον Ξενοφώντα στον ΌθωναΜεταξύ ελεφάντων και εργοστασίων όμως υπάρχει τεράστια ιστορία. Εν τάχει, η αρχαία Μεγαλόπολη υπήρξε η νεότερη πόλη της αρχαίας Αρκαδίας και δημιουργήθηκε με σκοπό να αναχαιτίσει τα επεκτατικά σχέδια της Σπάρτης. Ηταν μια αντισπαρτιατική πόλη εν τη γενέσει.
Την ίδρυσε ο Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας μετά την ήττα των Λακεδαιμονίων στα Λεύκτρα το 371 π.Χ., συγκεντρώνοντας κατοίκους από 40 αρκαδικά χωριά (δεν ήταν κοινή συναινέσει οι διαδικασίες πάντως), για να δημιουργήσει την πρωτεύουσα της Αρκαδικής Ομοσπονδίας (Κοινού των Αρκάδων). Χρειάστηκαν γύρω στα δέκα χρόνια για να ολοκληρωθούν τα μεγαλόπρεπα έργα της Μεγάλης Πόλης που χτίστηκε στις όχθες του ποταμού Ελισσώνα και γνώρισε διαδοχικά σκληρές πολιορκίες, μεγάλη αίγλη και παντοδυναμία στην περιοχή.
Το 222 π.Χ. οι Σπαρτιάτες κατάφεραν τελικά να την καταστρέψουν, ενώ η προσάρτησή της στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και αργότερα η επικράτηση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (146 π.Χ.) σημαίνουν την αρχή του οριστικού τέλους της πόλης-ασπίδα που αρχίζει να ερημώνει. Οι ελάχιστοι τελευταίοι κάτοικοί της αναζητούν ασφαλέστερο καταφύγιο στις γειτονικές κορυφές την εποχή που το Βυζάντιο υψώνει ναούς χωρίς έλεος πάνω στα αρχαία κτίσματα.
Επί Τουρκοκρατίας, η Μεγαλόπολη αποκτά ξανά ζωή. Ενα μικρό χωριό δημιουργείται γύρω από τα ερείπια και ονομάζεται Σινάνου από τον Τούρκο τσιφλικά της περιοχής. Στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος του 1833 η επαρχία Μεγαλόπολη αποτελεί μία από τις τέσσερις του Νομού Αρκαδίας, με πρωτεύουσα το σπουδαίο τότε και πανέμορφο σήμερα χωριό Λεοντάρι.
Ομως καθώς το ανανεωμένο με πρωτοποριακό ρυμοτομικό σχέδιο Σινάνου επεκτείνεται εντυπωσιακά, το 1843 ο βασιλιάς Οθωνας το ανακηρύσσει πρωτεύουσα της επαρχίας της Μεγαλόπολης και το 1885 καταργεί την τούρκικη ονομασία της ολόκληρης πόλης πλέον και την (ξανα)βαφτίζει Μεγαλόπολη. Ο 20ός αιώνας βρίσκει τη μεγάλη πόλη με σιδηροδρομικό σταθμό και ηλεκτρισμό όταν η Αθήνα φωτίζει ακόμα τα βράδια της με γκάζι (1910).
Αντισπαρτιατική ασπίδα
Γαλήνια και εύφορη η κοιλάδα της Μεγαλόπολης, προσφέρει ανεξάντλητα ζωή και υπέροχες εικόνες.
Η αρχαία Μεγάλη Πόλη, ούτε 3 χλμ. από τη σημερινή, κοντά στον δρόμο Μεγαλόπολης - Καρύταινας, χωριζόταν σε δύο τμήματα βόρεια και νότια του Ελισσώνα και ενώνονταν με μια γέφυρα πάνω από τα νερά του ποταμού. Οι ανασκαφές που ξεκίνησαν το 1890 από τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή αποκάλυψαν το μεγαλύτερο θέατρο της αρχαίας Ελλάδας και σίγουρα το μεγαλύτερο αξιοθέατο ολόκληρης της περιοχής. Υπολογίζεται πως χωρούσε 18.000 -20.000 θεατές (της Επιδαύρου χωράει 14.000) και εκτός από τις θεατρικές παραστάσεις για τις οποίες είχε κατασκευαστεί ξύλινη κινητή σκηνή που «έμπαινε» και «έβγαινε» πάνω σε τροχούς, φιλοξενούσε τις συγκεντρώσεις των αντιπροσώπων της Αρκαδικής Ομοσπονδίας. Από αυτό το σπουδαίο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο που βρισκόταν στο νότιο τμήμα της αρχαίας πόλης, σήμερα σώζονται τμήματα των κερκίδων. Απέναντι από το θέατρο, η στοά οδηγεί στο θαυμαστό για την αρχιτεκτονική του Θερσίλειο Βουλευτήριο του Κοινού των Αρκάδων. Η μεγαλοπρεπής αίθουσα στηριζόταν σε μαρμάρινες κολώνες, χωρούσε 6.000 άτομα καθιστά και 10.000 όρθια, αλλά σήμερα μπορεί κάποιος να δει μόνο τις βάσεις. Λίγο πιο βόρεια, τα απομεινάρια της αρχαίας Αγοράς με το Ιερό του Διός και του Σωτήρος, τη Φιλίππειο Στοά και τη Στοά Μυρόπολις όπου πωλούνταν μύρα και έλαια. Η Μεγάλη Πόλις προστατευόταν από ένα τείχος μήκους 8.850 μέτρων.Περισσότερα ευρήματα από την αρχαία πόλη και αντικείμενατων ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων μπορείτε να χαζέψετε και στο Αρχαιολογικό Μουσείο, στο κέντρο της Μεγαλόπολης (τηλ. 27910 23275).
Στην κεντρική πλατεία της Μεγαλόπολης χτυπάει η καρδιά ενός σύγχρονου αστικού κέντρου με πανάρχαια ιστορία.
Μισή ωρίτσα με το αυτοκίνητο βορειοδυτικά της Μεγαλόπολης, η εκδρομή στο Λύκαιο όρος είναι από αυτές που κάνουν φυσιολάτρες και ιστοριοδίφες να αναστενάζουν με ευχαρίστηση.
Στα σύνορα σχεδόν με τη Μεσσηνία, αυτό είναι το ιερό βουνό των Αρκάδων, ο Αρκαδικός Ολυμπος, που αρχίζει από την αριστερή όχθη του Αλφειού και απλώνεται σχεδόν ως τις ακτές της Κυπαρισσίας στο Ιόνιο. Οι αρχαίοι Αρκάδες πίστευαν πως ο Δίας γεννήθηκε ακριβώς εδώ, στην περιοχή Κρητέα, που καμία σχέση δεν είχε με το νησί της Κρήτης κι ας πλάσαραν οι Κρήτες τον τόπο τους για γενέτειρα του βασιλιά των θεών. Η αντίληψη επικράτησε περίτρανα στα μέρη, αφού και οι σημερινοί ντόπιοι ονομάζουν το Λύκαιο και Διαφόρτι, δηλαδή πέρασμα του Διός.
Ο προστάτης της πόλης Αγ. Νικόλαος.
Από τις Ανω Καρυές θα ανηφορίσετε για την κορυφή του βουνού για να δείτε τα απομεινάρια από τον Βωμό του Δία, όπως αποκαλύφθηκαν σε ανασκαφές το 1902-4. Στο πέτρινο αλώνι οι πιστοί εξευμένιζαν στα κρυφά τον θεό τους με μυστικές θυσίες κάτω από το βλέμμα των επίχρυσων αετών που έστεκαν σε δύο αριστουργηματικούς κίονες δεξιά και αριστερά του Ιερού. Κανονικά η είσοδος απαγορευόταν στους κοινούς θνητούς και όποιος παραβίαζε τον κανόνα έλεγαν πως θα πέθαινε τον επόμενο χρόνο.
Η μεταφυσική αίσθηση αποθεώνεται με την περιγραφή του Παυσανία: «έλεγαν ακόμα ότι όλα όσα θα τύχαινε να βρεθούν μέσα στο τέμενος, είτε ζώα είτε άνθρωποι, δεν έριχναν σκιά. Και στη Συήνη, δώθε από την Αιθιοπία, συμβαίνει να μη σχηματίζεται σκιά ούτε από δέντρο ούτε από κανένα ζωντανό, όσον καιρό ο ήλιος βρίσκεται στον αστερισμό του Καρκίνου - αλλά στο τέμενος του Λυκαίου το ίδιο γίνεται με τις σκιές, πάντα και σε κάθε εποχή του χρόνου».
Στην ίδια κορυφή θα δείτε και το Ιερό του Πανός, του τραγοπόδαρου θεού της υπαίθρου που γεννήθηκε στην Κυλλήνη Αρκαδίας, ενώ στο άλσος που απλωνόταν γύρω του είχε στηθεί ένα ολόκληρο κέντρο εκδηλώσεων. Τα ερείπια που ήρθαν στο φως δείχνουν έναν ξενώνα, μια μεγάλη στοά, κρήνες, δεξαμενές, ένα στάδιο όπου μπορείτε να διακρίνετε και σήμερα τα σημεία αφετηρίας, κι έναν ιππόδρομο με πέτρινα καθίσματα. Σ' αυτές τις εγκαταστάσεις τελούνταν οι περίφημοι αθλητικοί, μουσικοί και πνευματικοί αγώνες «Λύκαια» προς τιμή του Λυκαίου Διός και ήταν η μεγαλύτερη γιορτή των αρχαίων Ελλήνων μετά τα Ελευσίνια.
Εκτός από φλας μπακ σε μύθους και στιγμιότυπα αληθινού αρχαίου κάλλους, το Λύκαιο όρος προσφέρει μια ανεμπόδιστη πανοραμική θέα στη μισή Πελοπόννησο που μοιάζει κι αυτή εξωπραγματική. Είναι τέτοιο το φως και η αίσθηση παντοδυναμίας που προσφέρει, που ακόμα και η φωτογραφική μηχανή μοιάζει λίγη εδώ πάνω.
Η μεγαλούπολη του κάμπουΜε την Εθνική Κορίνθου - Τρίπολης - Καλαμάτας να κάνει την επίσκεψη πανεύκολη απόφαση, φτάνοντας στη Μεγαλόπολη ανακαλύπτεις ένα σύγχρονο επαρχιακό κέντρο μέσα στο καταπράσινο οροπέδιο (το δεύτερο μεγαλύτερο της Αρκαδίας μετά της Μαντινείας), όπου ναι, τα τεράστια φουγάρα της ΔΕΗ είναι λιγάκι δύσκολο να ξεφύγουν απ' το βλέμμα σου: σημείο αναφοράς του τοπίου αλλά και της καθημερινής ζωής των κατοίκων που είτε εργάζονται εκεί είτε αποδέχονται πως τα εργοστάσια αυτά συνέβαλαν στην ανάπτυξη της πόλης που αποτελεί και σήμερα την έδρα του ομώνυμου δήμου.
Ανάμεσα στα έργα ανάπλασης που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια ξεχωρίζει η τηλεθέρμανση. Αξιοποιώντας τη θερμική ενέργεια του εργοστασίου της ΔΕΗ, ένα μεγάλο μέρος της πόλης θερμαίνεται με χαμηλότερο κόστος και μειώνοντας σημαντικά τη ρύπανση του περιβάλλοντος. Δύο χιλιόμετρα έξω από την πόλη, στον οικισμό Ψαθί, το οικολογικό πάρκο υποδέχεται τα μικρά για παιχνίδια στην παιδική χαρά.
Στην πίστα Moto Cross της Μεγαλόπολης συναντιούνται οι φίλοι της μηχανής για το ετήσιο πανελλήνιο πρωτάθλημα αλλά και διάφορες διεθνείς διοργανώσεις, αφού είναι μια από τις καλύτερες του είδους στην Ευρώπη.
Και, εκτός από τα εύφορα εδάφη ιδανικά για καλλιέργειες, η πεδιάδα της Μεγαλόπολης καλύπτεται από δάση δρυών, ό,τι πρέπει για να ξεφύγεις ακολουθώντας γνωστά και αχαρτογράφητα μονοπάτια μες στην πυκνή βλάστηση.
Μέσα στην πόλη θα ανακαλύψετε κάποια όμορφα παραδοσιακά κτίρια και πολλά καινούργια, μια μεγάλη πλατεία στο κέντρο όπου θα σε δουν και θα τους δεις, υπηρεσίες και εμπορικά καταστήματα για τα πάντα, ωραίες ταβέρνες και μπαράκια για διασκέδαση και αξιοπρεπή ξενοδοχεία για να μείνετε. 'Η μάλλον για να ξεκινάτε προς διαφορετικό προορισμό κάθε σας μέρα.
Ποιανού είναι το θαύμα τελικά;Τα δέντρα φύτρωσαν στο ναό ή ο ναός φύτρωσε στα δέντρα; Κάτι τέτοιο σουρεαλιστικό σε βάζει να αναρωτιέσαι το θέαμα που αντικρίζεις στο εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας κοντά στη Βάστα, 4χλμ. νότια του Ισαρη: 17 μεγάλα και μικρότερα δέντρα σκίζουν τη σκέπη για να υψώσουν τα κλαδιά τους προς τον ουρανό, ενώ οι ρίζες τους καταλήγουν βαθιά στο έδαφος μέσα στο εξωκλήσι και παίρνουν ζωή από το ποταμάκι που περνάει από κάτω. Οι πιστοί πάντως που κατακλύζουν την καταπράσινη ρεματιά μιλάνε για το θαύμα της Αγίας Θεοδώρας που λίγο πριν μαρτυρήσει ευχήθηκε «τα μαλλιά μου να γίνουν δέντρα και το αίμα μου ποτάμι για να τα ποτίζει». Πέραν θρησκευτικών συναισθημάτων, η τοποθεσία είναι πανέμορφη και αξίζει να πάτε έστω και μόνο για φαγητό στην ταβέρνα πάνω από το κεφαλάρι. Μισό χιλιόμετρο πιο πέρα, θα ανακαλύψετε ένα επίσης πνιγμένο στα νερά και το πράσινο τοπίο στη θέση Νερόμυλος. Ο παραδοσιακός μύλος λειτουργεί κανονικά και υπάρχει κι εδώ μια ταβέρνα αν θέλετε να κρατήσει περισσότερο η απόδραση.
Χτισμένο στη δυτική κοιλάδα του Αλφειού το χωριό Ισαρης είναι αυτό το ορεινό χωριουδάκι που ταιριάζει σε μέρη όπου η φύση στάθηκε παραπάνω από γενναιόδωρη. Με λιθόστρωτα καλντερίμια και πετρόχτιστα αρχοντικά που λειτουργούν και ως φιλόξενοι ξενώνες, απλώνεται αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 800 μ. στις πλαγιές του Αγίου Ηλία χαρίζοντας θέα πανόραμα στην κοιλάδα της Μεγαλόπολης και τον Ταΰγετο. Το χάσιμο στον Καστανόλογγο, τα γεφύρια πάνω από τα τρεχούμενα νερά, ο περίπατος προς τον Αγιο Βασίλη, τα τσιπουράκια και οι μεζέδες στα καφενεία θα σας κρατήσουν εδώ ώσπου να ηρεμήσετε για τα καλά. Αν κάνετε ήδη σχέδια, στο Ισαρη θα φτάσετε διασχίζοντας δάση με δρύες και καστανιές από τη διακλάδωση του δρόμου Μεγαλόπολης -Καλαμάτας.
Η αρχαιότερη πόλη του κόσμουΚατηφορίζοντας το Λύκαιο, στις νότιες υπώρειες βρίσκεται η αρχαία πόλη της Λυκόσουρας. Σύμφωνα με τον Παυσανία στο έργο του Ελλάδος Περιήγησις, εδώ πατάτε στα χώματα της αρχαιότερης πόλης του κόσμου, την πρώτη που είδε το φως του ήλιου, το υπόδειγμα που έπρεπε να ακολουθήσουν όλες οι υπόλοιπες. Εννοούσε πως η Λυκόσουρα ήταν η πρώτη πόλη που ιδρύθηκε επίσημα. Δημιουργήθηκε μεταξύ 10.000 - 8.000 π.Χ. και υπήρξε η ιερή πόλη των Αρκάδων που έστηναν εδώ μυστικιστικές τελετουργίες λατρείας για να τιμήσουν διάφορες θεότητες και όχι μόνο μία όπως συνήθιζαν κυρίως. Στο αρχαιολογικό πάρκο με το μοναδικό φως του Λύκαιου που ετυμολογικά σημαίνει «φωτεινό», θα περιπλανηθείτε ανάμεσα σε απόκοσμα ερείπια του 2ου π.Χ. αιώνα, όπως το αρχαίο τείχος, το ιερό της Δέσποινας (προσωνύμιο της Περσεφόνης), τον μεγάλο βωμό σε δύο επίπεδα, τη στοά και ό,τι έχει απομείνει από τα περίφημα λουτρά και τους βωμούς των θεοτήτων. Μαρμάρινες επιγραφές, γλυπτά και πολλά ακόμα ευρήματα που εκτίθενται στο μικρό Αρχαιολογικό Μουσείο της ιερής πόλης είναι επιπλέον χειροπιαστές αποδείξεις για τα όσα μυστήρια συνέβαιναν εδώ.
Ο ναός των Αγίων Αποστόλων ακολουθεί μια σπάνια εσωτερική αρχιτεκτονική που τον κατατάσσει ανάμεσα στα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Πελοποννήσου.
Ειδυλλιακές και αντιστρές οι πηγές του Ευρώτα.
Η μονή Αμπελακίων χτισμένη στα κάθετα βράχια του Ταΰγετου.
«Τα Παπάκια» 3χλμ. από Καρύταινα (στο δρόμο προς Μεγαλόπολη), (27910 31309) Πεντανόστιμο κυνήγι από το ιδιωτικό τους εκτροφείο και χύμα τοπικό κρασί σε παραδοσιακή ατμόσφαιρα.
«Πελασγός» Καρύταινα, (7910 31490, 6973 012459).
Το εστιατόριο του ξενοδοχείου Πελασγός λειτουργεί και για επισκέπτες που θέλουν να απολαύσουν την ελληνική σπιτική κουζίνα του.
«Στάθης» Ποταμιά, Λεοντάρι, (27910 61334). Παραδοσιακή ταβέρνα με ελληνική κουζίνα και χειροποίητα αλλαντικά (σύγκλινο, αρνίσια λουκάνικα κ.ά.) δικής τους παραγωγής.
Στο Λεοντάρι βασιλεύει η παράδοση.
:
Η ήρεμη δύναμηΣτη Φαλαισία κύριος προορισμός είναι το Λεοντάρι. Η πρώτη πρωτεύουσα του Δήμου Μεγαλόπολης στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος (1833) μπορεί να έχασε τα σκήπτρα σε διοικητικό επίπεδο αλλά παραμένει το πιο ξεχωριστό κεφαλοχώρι της περιοχής. Η οποία έχει πολλά ακόμα να σας δείξει.
Βυζαντινή αίγληkτισμένο στη θέση του αρχαίου Λεύκτρου, το Λεοντάρι κατοικήθηκε από τον 7ο αι. π.Χ. και γνώρισε τη μεγαλύτερη αίγλη του στα βυζαντινά χρόνια που εξελίχτηκε και στη δεύτερη σημαντικότερη πόλη του Δεσποτάτου του Μυστρά. Λόγος, η στρατηγική του θέση και το περιβόητο φράγκικο οχυρό του. Σύμφωνα με την παράδοση το μεσαιωνικό κάστρο του Λεονταρίου ονομάστηκε έτσι από το επίθετο των βυζαντινών κτητόρων του ή κατά μια άλλη εκδοχή, επειδή αν το παρατηρήσεις από τη γειτονική Παλουκοράχη μοιάζει με καθισμένο λιοντάρι. Ασχετα από τη μορφή, η δύναμή του υπήρξε όντως λιονταρίσια, αφού κράτησε το χωριό στο επίκεντρο των ιστορικών εξελίξεων και τα εντυπωσιακά λείψανά του βρίσκονται ακόμα εκεί για να πάρετε μια ιδέα.
Οσο για τον ίδιο τον οικισμό, σήμερα θα σας γοητεύσει με την αρχιτεκτονική και τα πετρόχτιστα αρχοντικά με τα χαγιάτια, με τα στενόμπλια του (τα στενά περάσματα που έσωζαν τους ήρωες της Επανάστασης από τον εχθρό αλλά και το χωριό από τις πλημμύρες) και το πράσινο που γεμίζει το βλέμμα σου όπου κι αν στραφείς.
Στο Λεοντάρι θα βρείτε παραδοσιακά καφενεδάκια και ταβέρνες, ωραίους ξενώνες για να μείνετε και πολλά αξιοθέατα για να περιηγηθείτε στη συναρπαστική του ιστορία. Ανάμεσα στις βυζαντινές εκκλησιές, τα μοναστήρια και τα ασκηταριά στους γύρω βράχους από τις παραφυάδες του Βόρειου Ταΰγετου, ξεχωρίζουν ο δυστυχώς ερημωμένος σήμερα σιδηροδρομικός σταθμός -ένα στολίδι από παλιά (1899) χτισμένο με πέτρα πελεκητή σε γραμμές γαλλικής και ιταλικής αρχιτεκτονικής- το ακόμα παλιότερο λευκό πετρόχτιστο γεφύρι με τις τρεις καμάρες στον ποταμό Καρνίωνα (Ξερίλα), η Κάτω (ή Βουλωμένη) Βρύση με τα βυζαντινά και ενετικά ανάγλυφα, και σίγουρα ο ναός των Αγίων Αποστόλων, ένα από τα σπουδαιότερα εκκλησιαστικά μνημεία ολόκληρης της Πελοποννήσου: χτισμένος τον 14ο αιώνα με τον μεικτό τύπο του Μιστρά, στο ισόγειο θα δείτε την κάτοψη τρίκλιτης βασιλικής και επάνω αρχιτεκτονική εγγεγραμμένου σταυροειδή.
Ελάχιστες από τις υπέροχες αγιογραφίες του σώζονται, αφού οι περισσότερες καταστράφηκαν από την ανακαίνιση του ναού το 1845, όπως και το περίφημο το ψηφιδωτό του δάπεδο.
Εργα των ανθρώπων και της φύσηςΤο Λεοντάρι είναι η ιδανική αφετηρία για να γνωρίσετε τα χωριά που είναι σκαρφαλωμένα στους ανατολικούς λόφους της Φαλαισίας. Στον δρόμο για το χωριό Μπούρα (από το μπούρας, δηλ. λεβέντης στα τούρκικα), η ομώνυμη μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πάντα γεμάτη από επισκέπτες. Εκτός από τον κατάφυτο λόφο όπου έχει χτιστεί προσφέροντας ανεμπόδιστη θέα και ανάσες πεντακάθαρου οξυγόνου, το μοναστήρι αυτό είναι από τα πιο σημαντικά και πολύ όμορφα της περιοχής. Από την αρχιτεκτονική του καθολικού υπολογίζεται πως χτίστηκε μεταξύ 11ου και 12ου αιώνα χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς πότε, και έκτοτε πρωταγωνίστησε στα κοινά, καταστράφηκε και ξαναλειτούργησε πολλάκις. Ξεχωρίζουν ο δεκάμετρος πύργος με τις πολεμίστρες να δηλώνει πως η μονή έπαιξε ενεργό ρόλο κατά των Τούρκων και οι τοιχογραφίες των αδερφών Πεδιώτη που ομορφαίνουν το καθολικό από το 1710. Η μονή κατοικείται από 15 δραστήριες μοναχές.
Επόμενη στάση θρησκευτικού και όχι μόνο τουρισμού, η μονή Αμπελακίων στην Πετρίνα. Χτισμένη μέσα στην άγρια χαράδρα του Ταΰγετου σε γαληνεύει καθώς ανεβαίνεις στην ουσία στα κατακόρυφα βράχια με τα πολυώροφα κτίρια του μοναστηριού να αναπτύσσονται σε διαφορετικά επίπεδα. Επίκεντρο εδώ η «θαυματουργή» εικόνα της Παναγίας της Μακελλαρίτισσας που πιστεύεται πως ζωγράφισε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Ιδίως στις 8 Σεπτεμβρίου που η μονή γιορτάζει (Γενέσιο της Θεοτόκου) το λαϊκό προσκύνημα είναι θεαματικό.
Πηγαίνοντας ή φεύγοντας από το Λεοντάρι (2χλμ.) αναζητήστε τις Πηγές του Ευρώτα δίπλα στο χωριό του Σκορτσινού και ξεμουδιάστε στο πλακόστρωτο με τα πλατάνια δίπλα στο ποτάμι. Εδώ κάθε Αύγουστο διοργανώνονται και τα περίφημα Ευρώτεια με αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις που συγκεντρώνουν κόσμο από όλες τις γύρω περιοχές.
Ο κωνικός λόφος που διακρίνεται στα νοτιοανατολικά είχε κι αυτός μεγάλη στρατηγική σημασία στην αρχαιότητα και στην κορυφή του ορθωνόταν το Κάστρο του Χελμού. Βλέπετε, πέραν του ότι υπήρξε ανέκαθεν μια εύφορη περιοχή από τις πηγές που στη συνέχεια σχημάτισαν τον Ευρώτα, και πάντα κατοικημένη, αυτό είναι το σημείο του χάρτη όπου η Βόρεια Λακωνία συναντάει το νοτιότερο άκρο της λεκάνης της Μεγαλόπολης κάνοντας Σπαρτιάτες και Αρκάδες να διεκδικούν τον έλεγχό του στην αρχαιότητα. Τα ερείπια με τους λίθινους όγκους από τους ημικυκλικούς πύργους και τα εξωτερικά τείχη που θα δείτε σήμερα είναι ό,τι απέμεινε από τις μεσαιωνικές οχυρώσεις που ενίσχυσαν τα κτίσματα των μυκηναϊκών χρόνων.
Γόρτυνα:
Τοπία κάτω από το ΚάστροΥψωμένη πάνω από τον κάμπο της Μεγαλόπολης, η Καρύταινα είναι η έδρα της Γόρτυνος και δικαίως από τους πιο τουριστικούς προορισμούς της Αρκαδίας. Και με τόσα αξιοθέατα δίπλα στο ποτάμι, γίνεται η καλύτερη βάση και ορμητήριο ταυτόχρονα.
Γόρτυνα η ΑρκαδικήΤο εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα στην είσοδο ή έξοδο από το φαράγγι του Λούσιου (αναλόγως από που έρχεστε) δηλώνει ότι μπαίνετε στην αρχαία Γόρτυνα. Τα επισκέψιμα ερείπια είναι απομεινάρια μιας πολύ σημαντικής πόλης που δεν γνωρίζουμε πότε ιδρύθηκε ακριβώς αλλά άκμασε στην Κλασική και Ελληνιστική περίοδο. Ο λαμπρός ναός του Ασκληπιού, τα φημισμένα σε όλη την Πελοπόννησο ιαματικά λουτρά (που πάντα υπήρχαν κοντά στα Ασκληπιεία) και οι πανίσχυρες ακροπόλεις της συγκέντρωναν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε αυτήν τη σημαντική αρχαία πόλη που μεταξύ άλλων χρησίμευε και ως πέρασμα των Σπαρτιατών αθλητών που όδευαν προς την Ολυμπία για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οσο για το μπέρδεμα που γίνεται συχνά με τη Γορτυνία του Ηρακλείου, είναι επειδή όπως μας κατευθύνουν ο Ομηρος, ο Πλάτωνας και τα αρχαιολογικά ευρήματα, η κρητική Γορτυνία πρέπει να ιδρύθηκε από αποίκους της αρκαδικής την ίδια εποχή.
Η αρχαία Γόρτυνα είναι η ιδανική κατάληξη ή αφετηρία για μια αγχολυτική πεζοπορία δίπλα στον Λούσιο και αν το επιχειρήσετε φροντίστε να δείτε από κοντά την μονή Καλαμίου. Ουσιαστικά είναι δύο κτίσματα σκαρφαλωμένα στα βράχια που υψώνονται πάνω από τον Λούσιο με σπάνια θέα στο φαράγγι και το ποτάμι που κυλάει από κάτω. Στο πίσω μέρος της Νέας Μονής ξεκινά ένα πανέμορφο μονοπάτι κατά μήκος της χαράδρας που οδηγεί στην Παλαιά, εγκαταλειμμένη αιώνες τώρα. Στα χαλάσματα διακρίνεις πύργους και πολεμίστρες, ενώ στο καθολικό που είναι χτισμένο μέσα στη σπηλιά το κτητορικό δηλώνει πως δημιουργήθηκε το 1705. Η Νέα Μονή χτίστηκε 6 χρόνια αργότερα εκεί κοντά αλλά σε επίπεδο και πολύ πιο εύκολα προσβάσιμο σημείο για τους μοναχούς. Εκλεισε το 1834, όμως ανακαινίστηκε και ξαναλειτούργησε μετά από 140 χρόνια αδράνειας με μία μοναχή.
Στις λεωφόρους της αρχαίας ΤραπεζούνταςΗ εκμετάλλευση του εδάφους της Μεγαλόπολης από τη ΔΕΗ έφερε και αρχαιολογικό πλούτο στην επιφάνεια, αφού οι ανασκαφές στα βορειοδυτικά της λεκάνης, ανάμεσα στα χωριά Κυπαρίσσια και Μαυριά του Δήμου Γόρτυνος αποκάλυψαν την αρχαία Τραπεζούντα. Η πόλη υπήρξε η μεγάλη δύναμη της Αρκαδίας μέχρι την ίδρυση της Μεγαλόπολης από τον Ξενοφώντα. Αρνούμενοι να γίνουν μέρος της Μεγάλης Πόλης, όσοι από τους κατοίκους της γλίτωσαν την άγρια σφαγή που ακολούθησε ως αντίποινα, επιβιβάστηκαν σε καράβια και κατευθύνθηκαν στον Πόντο, είτε για να ιδρύσουν την Τραπεζούντα είτε για να βρουν καταφύγιο στην ήδη υπάρχουσα πόλη με το ίδιο όνομα που είχαν ιδρύσει οι Μιλήσιοι (έως τώρα δεν είναι σαφής η σχέση των δύο πόλεων). Σήμερα τα ερείπια μας αποκαλύπτουν μια αρχαία πόλη που επεκτείνεται στην αριστερή όχθη του Αλφειού και στους ανατολικούς πρόποδες του Λυκαίου όρους. Εντυπωσιάζει με το άρτιο πολεοδομικό της σχέδιο, το λεγόμενο κανονικό σύστημα ρυμοτομίας, που σημαίνει ευθύγραμμους, παράλληλους και κάθετους δρόμους. Μπορείτε να την επισκεφτείτε ξεκινώντας από την Καρύταινα με κατεύθυνση προς Ανδρίτσαινα και να περπατήσετε ανάμεσα στα ίχνη της πόλης, τα οχυρωματικά τείχη και τους φαρδιούς δρόμους (4,6 μ.) ή τα τμήματα των ασυνήθιστα μεγάλων σπιτιών που έφταναν τα 500 τ.μ
.
Το Τολέδο της ΕλλάδαςΣκαρφαλωμένος στον βραχόλοφο του Αχρειοβουνίου, ο διατηρητέος οικισμός της Καρύταινας είναι μεσαιωνικός, φιλόξενος και καταπράσινος. Τα πετρόχτιστα αρχοντικά, οι παραδοσιακοί και ορισμένοι απ' αυτούς πολυτελείς ξενώνες και τα ωραία μαγαζάκια, ξεχωρίζουν από μακριά με τις κεραμιδένιες στέγες να απλώνονται κάτω και γύρω από το Κάστρο. Μπορεί σήμερα να είναι μισογκρεμισμένο και μόνο τα τείχη του να νίκησαν στον χρόνο αλλά αυτό υπήρξε πάντα το επίκεντρο εδώ.
Μπορεί να μη βρισκόμαστε ακριβώς στο «Τολέδο της Ελλάδας», όπως λέγεται ότι χαρακτήρισε την Καρύταινα ο Νίκος Καζαντζάκης όταν αντίκρισε το κάστρο, αλλά μοιάζει όντως «άγριο, πολεμικό και απότομο». Χτίστηκε τον 13ο αιώνα με την πολεμοχαρή αίγλη του φράγκικου Μεσαίωνα και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε μεγάλο οχυρό που συνδέθηκε με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη: τα χρόνια που ο Ιμπραήμ λεηλατούσε την Πελοπόννησο ο Γέρος του Μοριά εγκαταστάθηκε εκεί για επτά χρόνια χρησιμοποιώντας το για ορμητήριο στον κλεφτοπόλεμο. Επισκεύασε τα τείχη του, έχτισε ένα σπίτι για να μένει και το εκκλησάκι της Παναγίας για να προστατεύει τον Αγώνα (σώζονται σε καλή κατάσταση).
Αργότερα πρόσφερε στον Οθωνα το κάστρο «το οποίον είχα φτειάσει με τα έξοδά μου, διά να χρησιμεύσει εις την ανάγκη της πατρίδος μας» και που ο Ιμπραήμ δεν επιχείρησε ποτέ να απειλήσει. Εχει τριγωνικό σχήμα που ακολουθεί τη φυσική διαμόρφωση του βράχου, ενώ τα τείχη που ακόμα και τώρα σε κάνουν να δειλιάζεις υψώνονται στα 7 μέτρα και έχουν πλάτος έως και δύο.
Η Καρύταινα πλούτισε χάρη στον καπνό, τα μεταξωτά και το κρασί και υπήρξε σημαντικό διοικητικό κέντρο επί Τουρκοκρατίας μέχρι το 1830 που πήρε τη θέση της η Δημητσάνα. Στα λιθόστρωτα δεν θα συναντήσετε πια ιππότες και πολεμιστές αλλά θα δείτε καλοσυνάτους ντόπιους, νέο κόσμο που έρχεται για ράφτινγκ στον Λούσιο και τον Αλφειό (www.peripetia.com, 210 9646366, 694 49 48 487) και ζευγάρια να απολαμβάνουν το ρομάντζο που εμπνέει η φύση όταν συνδυάζεται με Ιστορία.
Η πέτρινη γέφυρα του Αλφειού, ένα αριστούργημα βυζαντινής αρχιτεκτονικής με 5 τόξα κι ένα εκκλησάκι-μινιατούρα κολλημένο πάνω του (φωτό κάτω), όπως και η γέφυρα του Ατσίχολου σε μια ρεματιά με ονειρεμένη παραποτάμια βλάστηση, είναι τοπία που θα λατρέψετε ερωτευμένοι ή όχι. Το παραδοσιακό χωριουδάκι του Ατσίχολου βρίσκεται 10χλμ. βόρεια της Καρύταινας και έτσι όπως είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Λούσιου, είναι απαραίτητη στάση για την πανοραμική θέα από το φαράγγι ως τη λεκάνη της Μεγαλόπολης.
Κείμενο: Ερση Μηλιαράκη
Φωτογραφίες: Στέλιος Κρητικάκης
Από το
Έθνος
