Πόσο επίκαιρη είναι η κοινωνιολογική άποψη για «την τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω»;

Αναδημοσιεύω ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο από το ArcadiaPortal , το οποίο μου άρεσε πολύ και πιστεύω ότι πρέπει να το διαβάσουμε όλοι εδώ στην Μεγαλόπολη , αφού και στην περιοχή μας όλα όσα περιγράφονται βρίσκουν πολλούς ανάμεσα μας να τους αφορά!

...................................................
 Πόσο επίκαιρη είναι η κοινωνιολογική άποψη για «την τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω»;

Παρατηρώντας αυτά που συμβαίνουν στην πατρίδα μας, η σκέψη μου συνειρμικά πήγε σε ένα βιβλίο που είχα διαβάσει πριν από πολύ καιρό και με είχε εντυπωσιάσει.  Πρόκειται για το δοκίμιο του αειμνήστου Ευάγγελου Λεμπέση με τίτλο: «Η τεραστία κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω». Πρώτη δημοσίευση στην Εφημερίδα των Ελλήνων Νομικών το 1941. Ο συγγραφέας όχι μόνο απεδείχθη να είναι προφητικός αλλά παραμένει επίκαιρος με όλα όσα έγραψε περί «βλακοκρατίας». Συγχρόνως μας δίνει ένα εργαλείο σκέψης για να ερμηνεύσουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά και τα δυσμενή αποτελέσματά της σε όλο το βάθος και σε όλη την έκταση της πυραμίδας της κοινωνικής ιεραρχίας, τηρουμένων πάντοτε των αναλογιών και των ιδιαιτεροτήτων κάθε περίπτωσης.

Ο Ευάγγελος Λεμπέσης δεν ήταν τυχαίος άνθρωπος. Επρόκειτο για μια πολυσχιδή προσωπικότητα με τεράστια παιδεία. Ένα κοφτερό μυαλό, ένα ανήσυχο και ασυμβίβαστο πνεύμα. Ήταν ένας μεγάλος και πρωτοπόρος διανοητής απαράμιλλης αξίας.  Είχε το θάρρος της γνώμης και το κύρος να διατυπώνει τις απόψεις του επώνυμα. Όχι με τις αμοραλιστικές πρακτικές που συναντά κανείς στα κακόβουλα «anonymous μηνύματα» που κατακλύζουν σήμερα τα social media networks στον κυβερνοχώρο και στη μπλογκόσφαιρα. Από πολιτικής απόψεως ο Λεμπέσης δεν ήταν «επαναστάτης του γλυκού νερού ή μετά Χριστόν προφήτης». Ο Λεμπέσης χαρακτηρίζεται ως ένα από τα πιο ριζοσπαστικά πνεύματα της Δεξιάς κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου και κατά πολλούς ως «ο Αριστερός της Δεξιάς». Στην ουσία είναι ένας εκφραστής του «μορφωμένου, έντιμου, πατριωτικού και άξιου» τμήματος του Αστικού Κόσμου σύμφωνα με τις ερμηνείες που δίνει η Κοινωνιολογία και η Πολιτική Επιστήμη για το ζήτημα (ιδιαίτερα για την Ευρωπαϊκή Αστική τάξη).

Στον περιορισμένο χώρο που εκτείνεται το άρθρο, παρουσιάζουμε συνοπτικά τη Λεμπεσιακή θεωρία. Σε ελεύθερη μετάφραση του δοκιμίου το οποίο είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα, περιοριζόμαστε στα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του έργου που είναι τα ακόλουθα:

1. Οι βλάκες κατατάσσονται σε δυο ομάδες: στους εκ γενετής βλάκες που είναι οι λιγότερο επικίνδυνοι και στους αποβλακωμένους όπως θα έλεγε και ο πατέρας του γένους Αδαμάντιος Κοραής. Ο Λεμπέσης δεν ασχολείται με τους γεννημένους βλάκες ούτε με τους φτωχούς και τους μικροαστούς αποβλακωμένους. Κρίνει τους πλούσιους αποβλακωμένους των επονομαζομένων ελίτ. Δηλαδή, περιορίζεται στους αποβλακωμένους των κοινωνικών, επιχειρηματικών, επαγγελματικών, οικονομικών, πολιτικών, κ.λπ. ελίτ.

2. Αποβλακωμένοι είναι όσοι βολεύονται μέσα στην ισοπεδωτική μετριότητα, στον κομφορμισμό, στο μιθριδατισμό, στον αβδηριτισμό, στον καθωσπρεπισμό, στον  παρασιτισμό, στον κορπορατισμό και στην ασημαντότητα. Τέτοιοι βλάκες, ένεκα αναξιοκρατίας, νεποτισμού, παρεϊσμού, κομματικοκρατίας, πελατειακών σχέσεων και ραγιάδικης δουλοπρέπειας  μπορεί να κατέχουν  σπουδαίες  θέσεις στην κοινωνία. Συνήθως είναι «αγράμματοι» (με τη lato sensu προσέγγιση του όρου).

3. Αφού πρόκειται για βλάκες τότε πως δικαιολογείται ότι αυτοί καταφέρνουν να αναρριχηθούν σε διάφορες θέσεις; Τούτο ερμηνεύεται με την ομαδοποίηση, τη συσπείρωση και τη συνεργασία των βλακών εναντίον των ευφυών, των άξιων, των μορφωμένων και των ικανών. Δέκα βλάκες συνασπίζονται εναντίον ενός ευφυούς. Πρόκειται για τη δημιουργία  κλικών, φατριών, lobby, καμαριλών, clan, κ.λπ. των βλακών εναντίον της  πιο ολιγάριθμης δύναμης των ευφυών. Αν χρειαστεί επιστρατεύουν και τους φτωχούς βλάκες που  εξαγοράζονται έναντι πινακίου φακής για λειτουργήσουν ως «πραίτορες» των πλουσίων βλακών με στόχο την  εξολόθρευση των ευφυών αντιπάλων.

4. Η συνασπισμένη αγέλη πολλών  βλακών μπορεί να αντλήσει μεγάλη δύναμη και να διαταράξει το κοινωνικο-πολιτικό, παραγωγικό, οικονομικό και πολιτιστικό εποικοδόμημα.

5. Στον εσωστρεφή και περιχαρακωμένο συνασπισμό των βλακών συγκροτείται ηγετική ομάδα κορυφής. Είναι η ηγετική ελίτ της βλακοκρατίας, των res  και της ιδιωτίας (ιδιώτης στην Αρχαιοελληνική είναι ο idiot, δηλαδή ο βλάκας στην Αγγλική γλώσσα). Ο κάθε βλάξ που θα προωθηθεί στην κορυφή θα σύρει πίσω του μόνον πρόσωπα κατώτερα του, δηλαδή ακόμα πιο βλάκες και πιο ανίκανους απ’ αυτόν. Πρόκειται για το προτσές της κάθετα ιεραρχημένης «βλακοποίησης».

6. Οι βλάκες, ως οιονεί μανταμ-σουσούδες, έχουν μια ακατανίκητη τάση για αγελαίες εμφανίσεις (κοσμικές comme ils faut συγκεντρώσεις, πανηγύρια,  event δημοσιότητας, trash και banal causerie  τρεφόμενη εκ των περιεχομένων των εφημερίδων, της TV, των ραδιόφωνων, της μόδας, κ.λπ.). Κουβαλούν το κόμπλεξ να εμφανίζονται ως η crème de la crème της κοινωνίας και το enfant gâté της αξιοσύνης. Οι πιο πολλοί, εκτός από αγράμματοι, είναι και «μουγκοθόδωροι». Άλλοι παριστάνουν τους opinion leader εκφράζοντας ευχολόγια, αερολογίες, φληναφήματα και στερεότυπες κενολογίες.

7. Οι βλάκες, ένεκα του συμπλέγματος του wannabe celebrity, τρελαίνονται για διακρίσεις που είναι κίβδηλες και ψευδεπίγραφες ή παρωχημένες ή αμελητέας αξίας. Το βιογραφικό και, κυρίως, η biodata που διαθέτουν είναι χαμηλού επίπεδου. Εννοείται το αυτονόητο. Με αξιολογήσεις που γίνονται με κριτήρια, με τεστ, με δοκιμασίες καθώς και με ελέγχους της γνησιότητας των πιστοποιητικών σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Επιστήμης της Διαχείρισης των Ανθρωπίνων Πόρων. (Περί αυτού θα επανέλθουμε σε επόμενο άρθρο με πολλά case studies).

8. Οι βλάκες προσπαθούν μέσω προπαγάνδας  να παρουσιάσουν στο ευρύ κοινό τις αποτυχημένες πράξεις τους ως σπουδαίες και  ηρωικές προσπάθειες,  εγχειρήματα υψηλής προστιθέμενης αξίας, εργασίες μεγάλης επιστημοσύνης, προϊόντα εργασιομανίας και υψιπετή έργα.

6. Το μίσος, ο φθόνος, η ζήλια, το σύνδρομο κατωτερότητας και ο φόβος που προκαλεί ένας έξυπνος με την εμφάνισή του, δημιουργεί στο βλάκα συμπλέγματα που τον αναγκάζουν να κινητοποιεί τον αμυντικό μηχανισμό της κλίκας των βλακών. Με κάθε τρόπο οι βλάκες προσπαθούν να αποβάλουν το ευφυή από την τάξη τους διατηρώντας την ομάδα αδιατάρακτη και αμόλυντη από κάθε έξυπνο άνθρωπο που τον φοβούνται ως «ωρολογιακή βόμβα» η οποία εν ευθέτω χρόνω θα καταστρέψει την καμαρίλα τους.

9. Οι βλάκες είναι ανθρωπόμορφα res σε κατάσταση μόνιμου πανικού και άγχους. Για να περισώσουν το status που έχουν ή για να αποκτήσουν κάποια θέση στην πυραμίδα της βλακοκρατίας, αμύνονται από ένστικτο ασκώντας ανέντιμες πράξεις. Ο βλάξ αδυνατεί να καταφύγει σε έντιμα μέσα για να πετύχει το σκοπό του. Καταφεύγει σε ραδιουργίες, συκοφαντίες, unfair πράξεις, δολοπλοκίες, below the belt κτυπήματα, οσφυοκαμψίες, κολακείες, παραπληροφόρηση, αφορισμούς, κοινωνικούς αυτοματισμούς, λαϊκισμούς, κ.λπ.

10. Η βλακεία (ανθρωπολογικό/βιολογικό γεγονός) αντιβαίνει την ηθική (κοινωνικό/φιλοσοφικό γεγονός). Από τη φύση του ο βλάκας δεν μπορεί να είναι ηθικός, καλλιεργημένος και έντιμος.

11. Ενώ η συνεννόηση μεταξύ ηλιθίων είναι δυνατή, η συνεννόηση μεταξύ ηλιθίων και ευφυών είναι αδύνατη.

12. Η βλακεία δεν έχει ταξική καταγωγή. Όμως οι «πλούσιοι βλάκες» είναι μυριάκις πιο επικίνδυνοι από τους φτωχούς και ταπεινής καταγωγής βλάκες. Ένας «ευπρεπής βλάξ», παραμένει ασύδοτος και άπληστος από μικρός. Έχει ταξική ασυλία που δεν την έχει ο φτωχός από νήπιο βλάξ και είναι επικίνδυνος γιατί μπορεί να αναρριχηθεί αναξιοκρατικά σε υψηλά αξιώματα.
Με αυτά τα λίγα στοιχεία από τα πολλά που υπάρχουν στο δοκίμιο του Λεμπέση δίνεται κοινωνιολογικά μια ερμηνεία που απαντά στο ερώτημα του γιατί βρισκόμαστε στη σημερινή κατάσταση. Βέβαια, όπως συμβαίνει με όλες τις κοινωνιολογικές θεωρίες, η Λεμπεσιακή θεώρηση τελεί mutatis mutandis υπό διερεύνηση, οριοθέτηση και κριτική αξιολόγηση. Πλην όμως, διαθέτει ισχυρά τεκμήρια επαλήθευσης της ανθρωπογεωγραφίας της βλακοκρατίας. Ο Λεμπέσης εστιάζεται σε μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα και διαστρωμάτωση των βλακών. Υπάρχει όμως και η ηλιθιότητα της μεγάλης μάζας. Αυτή περιγράφεται με οξυδέρκεια στο βιβλίο του Ιταλού ιστορικού Carlo Cipolla με τίτλο «Οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας» για το οποίο θα επανέλθουμε σε επόμενο άρθρο.

Αναφορές:
Ανάλογα άρθρα μας στις Αρκαδικές Ειδήσεις (22/11/2011) και στην Ελευθερία της Μεσσηνίας (19-20/11/2011).

Κωνσταντίνος Γαλιώτος
Πολ.Μηχ. Ε.Μ.Π., M.Sc. Περιφερειακή Πολιτική U.K.

Ο Κωνσταντίνος Γαλιώτος είναι Πολιτικός Μηχανικός του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (1976) και έχει Master of Science από το Πανεπιστήμιο του Birmingham, U.K. (1979). Είναι έφεδρος ανθυπολοχαγός του Όπλου του Μηχανικού με ειδική εκπαίδευση στη Σχολή Πολέμου. Έχει διατελέσει Σύμβουλος του Υπουργείου Ανάπτυξης (2 φορές), του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, της Γ.Γ. της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, του Οργανισμού Προώθησης Εξαγωγών, Επιστημονικός Συνεργάτης του Δήμου Τρίπολης και σήμερα είναι Ειδικός Σύμβουλος Περιφερειακής Πολιτικής και Ανάπτυξης της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Ως ειδικός εμπειρογνώμονας του Υπουργείου Εξωτερικών, συμμετείχε σε διμερείς ναυτιλιακές συμφωνίες μεταξύ Ελλάδας και Κίνας στο Πεκίνο και στη Σαγκάη (1996). Έχει εκπονήσει μελέτες, έρευνες, καταγραφές, πραγματογνωμοσύνες και άλλες συναφείς επιστημονικές εργασίες σε πολλά πεδία εξειδίκευσης: 1. Επιστήμη Πολιτικού (μελέτες, επιβλέψεις) 2. Σεισμομηχανική, Εδαφομηχανική, Έλεγχος Ποιότητας, Θεμελιώσεις 3. Περιβάλλοντος και Ενεργείας (Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις, Διαχείριση Αποβλήτων, Ανακύκληση, ΑΠΕ) 4. Ευρωπαϊκών Πολιτικών και Διαχείρισης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων 5. Περιφερειακής Πολιτικής και Ανάπτυξης (Στρατηγικός Σχεδιασμός, Επιχειρησιακός Προγραμματισμός, Ειδικά Αναπτυξιακά Σχέδια) 6. Οικονομοτεχνικές Μελέτες, SWOT και PEST αναλύσεις, Μελέτες Δημοσιότητας, Μελέτες Διοίκησης και Οργάνωσης ΟΤΑ, Επιχειρηματικά και Επιχειρησιακά Σχέδια για επενδύσεις, Στατιστικές Έρευνες, Μελέτες Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Μελέτες Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής, Ποντοπόρου Εμπορικής Ναυτιλίας, Λιμενικών Υποδομών, Μεταφορών, Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, Πολιτισμού και Τουρισμού 7. Αξιολόγηση και Επιλογή Προσωπικού για ΔΕΚΟ, Τράπεζες και Μεγάλες Ελληνικές και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις. Έχει πραγματοποιήσει ομιλίες και εισηγήσεις σε fora, ΜΜΕ, ημερίδες και σεμινάρια και έχει δημοσιεύσει άρθρα με ποικίλη θεματολογία. Έχει συγγραφική δράση με πολυάριθμες Μονογραφίες για εξειδικευμένα θέματα, Ενημερωτικά Δελτία και Ειδικές Εκδόσεις.

Από το ArcadiaPortal